Một người bạn làm DeFi đã phàn nàn rằng: "Việc điều phối vốn trên chuỗi rất tiện lợi, nhưng khi đến việc lưu trữ dữ liệu, giống như lái một chiếc xe thể thao bị kẹt trên đường đất, dù động lực có lớn đến đâu cũng không thể chạy nhanh." Quả thực, chuỗi truyền thống giỏi tính toán nhưng không giỏi lưu trữ dữ liệu. Arweave, Filecoin có thể lưu trữ, nhưng thiếu hỗ trợ logic gốc. @irys_xyz muốn kết hợp hai điều này lại với nhau: Làm cho việc lưu trữ dữ liệu đơn giản như cắm điện, còn có thể tự mang theo logic, được hợp đồng sử dụng trực tiếp. Thực sự đạt được "dữ liệu chính là thông minh", chứ không phải là những hồ sơ lạnh lẽo. 1/ Irys không phải là "một chuỗi lưu trữ khác". Nó kết hợp lưu trữ chi phí thấp + thực thi có thể xác minh vào cùng một L1, cho phép dữ liệu mang theo lệnh và được hợp đồng gọi trực tiếp - đó chính là "chuỗi dữ liệu có thể lập trình (Programmable Datachain)". Hiện tại, mạng thử nghiệm đã được ra mắt. 2/ Tại sao cần nó? Chuỗi công cộng truyền thống giỏi tính toán nhưng không giỏi lưu trữ; Arweave, Filecoin giỏi lưu trữ nhưng thiếu tính toán gốc. AI và kinh tế dữ liệu cần "dữ liệu + thực thi" phối hợp cùng nhau, nếu không sẽ phải ghép nối giữa nhiều hệ thống, chi phí cao, độ trễ lớn. Irys cố gắng giải quyết mâu thuẫn này một lần cho tất cả. 3/ IrysVM: Nhánh EVM + lệnh dữ liệu gốc IrysVM trên nền tảng EVM trực tiếp kết nối lớp lưu trữ, cho phép dữ liệu không chỉ "có thể lưu trữ", mà còn có thể được điều khiển bằng lập trình. Các nhà phát triển có thể nhúng logic vào dữ liệu, tự động thực thi khi hợp đồng được gọi. 4/ Thiết kế nhiều sổ cái Irys tách biệt việc ghi và xác minh thành các sổ cái khác nhau như Submit / Publish. Dữ liệu trước tiên vào Submit, sau khi được xác minh và kiểm tra sao chép mới được nâng cấp thành Publish có thể xác minh lâu dài. Điều này vừa đảm bảo khả năng mở rộng, vừa đảm bảo tính toàn vẹn và có thể xác minh. 5/ Cơ chế định giá Irys nhấn mạnh việc định giá dựa trên chi phí lưu trữ thực tế, chứ không phải sự biến động của thị trường thứ cấp của token. Đồng thời cung cấp các "sổ cái thời hạn" khác nhau, cho phép các nhà phát triển linh hoạt chọn lựa chi phí và hiệu suất giữa lưu trữ vĩnh viễn và ngắn hạn. 6/ Tích hợp đa chuỗi Lấy Linea làm ví dụ: Người dùng có thể trực tiếp sử dụng ETH để thanh toán cho lưu trữ vĩnh viễn của Irys trên Linea, tải lên dưới 100 KiB miễn phí, mỗi lần tải lên sẽ tạo ra biên lai có thể xác minh. Hợp đồng có thể gọi dữ liệu Irys trên Linea, điều này rất có giá trị cho NFT, trò chơi, ứng dụng đa chuỗi. 7/ Tham gia của người dùng Mạng thử nghiệm cung cấp Faucet và trò chơi tương tác Arcade, ngưỡng tham gia thấp, phù hợp cho cộng đồng tham gia và kiểm tra tải. Người dùng bình thường cũng có thể nhanh chóng trải nghiệm, trong khi các nhà phát triển có thể kiểm tra toàn bộ quy trình tải lên, gọi và tích hợp đa chuỗi. 8/ Chỉ số hiệu suất Chính thức tuyên bố mạng thử nghiệm có thể đạt 100k TPS, độ trễ truy xuất thấp hơn các chuỗi lưu trữ tương tự, chi phí thấp hơn. Đây là một bước đột phá công nghệ tiềm năng, nhưng cần có sự xác minh độc lập từ cộng đồng và bên thứ ba. 9/ Tài trợ và bảo chứng @irys_xyz đã hoàn thành khoảng 20 triệu USD tài trợ, các nhà đầu tư bao gồm CoinFund, Framework, Lemniscap, OpenSea Ventures, v.v. Vốn sẽ đảm bảo cho sự mở rộng hệ sinh thái và cơ sở hạ tầng trước khi ra mắt mạng chính. 10/ Nguồn gốc và tiến hóa Irys trước đây là Bundlr, đã giúp Arweave từ 10.000 giao dịch hàng ngày tăng lên 15 triệu, gần như nâng đỡ toàn bộ hệ sinh thái Arweave. Năm 2024, đổi tên thành Irys, định vị từ "công cụ tải lên" nâng cấp thành L1 độc lập. 11/ Tại sao đáng chú ý? Dữ liệu có thể lập trình: Biến dữ liệu từ lưu trữ tĩnh thành tài sản có thể thực thi, phù hợp cho trí nhớ AI, phân phối bản quyền, tính phí tự động, v.v. Nhiều sổ cái và sao chép: Cân bằng giữa ghi chép tần suất cao và lưu trữ lâu dài. Tích hợp đa chuỗi: Triển khai hợp đồng trên các chuỗi khác, gọi dữ liệu Irys, giảm chi phí phát triển và vận hành. 12/ Góc nhìn so sánh So với "EVM + IPFS/Arweave bổ sung": Irys tránh được sự kết nối giữa các hệ thống, giảm độ phức tạp. So với "chuỗi chỉ lưu trữ": Irys biến dữ liệu thành "công dân hạng nhất", có thể chủ động kích hoạt logic. Tất nhiên, nó vẫn cần phải chịu sự kiểm tra của lưu lượng thực tế, mô hình kinh tế và mức độ phi tập trung trên mạng chính. 13/ Triển vọng tương lai Thiết kế token mạng chính và các động lực kinh tế như thế nào? Sự kết hợp giữa chuỗi dữ liệu và AI, DePIN sẽ mang lại những ứng dụng mới nào? Liệu có thể thực sự thay thế mô hình "tính toán - lưu trữ tách biệt" hiện tại không? 14/ Tóm tắt trong một câu: Nếu nói rằng "dữ liệu trên chuỗi" trước đây chỉ là lưu trữ tĩnh, thì Irys muốn biến dữ liệu thành tài sản có thể lập trình. Nếu những cam kết này có thể được xác minh trên mạng chính, nó có thể trở thành cơ sở hạ tầng quan trọng cho AI × Dữ liệu trên chuỗi.